Wygrzewanie garnków i naczyń - jak to robić?

Garnki i patelnie są niezbędne w każdej kuchni. Bez nich nie bylibyśmy w stanie przygotować żadnej potrawy na ciepło. Aby dobrze nam służyły przez długi czas, musimy je odpowiednio czyścić i pielęgnować. Ważne jest również odpowiednie przygotowanie naczyń do użytkowania. Sprawdźmy zatem, na czym polega wygrzewanie garnków i naczyń wykonanych ze stali i żeliwa. 

Garnki i patelnie żeliwne - wady i zalety

Kilkadziesiąt lat temu naczynia żeliwne królowały w każdej kuchni. Teraz powoli wracają do łask i nie ma w tym nic dziwnego, ponieważ odznaczają się wieloma zaletami. Żeliwo to stop żelaza i węgla. Taki materiał jest solidny, wytrzymały, odporny na korozję i uszkodzenia mechaniczne, dzięki czemu będzie nam dobrze służyć przez wiele lat. Co więcej, garnki, patelnie czy brytfanny żeliwne są uniwersalne. Nadają się nie tylko do gotowania na kuchenkach, ale również do zapiekania w piekarniku. Dobrze znoszą też bezpośredni kontakt z ogniem, dlatego z powodzeniem można w nich przyrządzać potrawy nad paleniskiem czy rusztem. 

Kolejnym atutem naczyń z żeliwa jest to, że nagrzewają się powoli, dzięki czemu dłużej oddają ciepło. Świetnie nadają się więc do przygotowywania potraw, które wymagają długiego, powolnego gotowania lub duszenia, np. bigosu, gulaszu czy zupy z kapustą. Poza tym w garnkach żeliwnych można przyrządzać potrawy bez dodatku tłuszczu, co jest ważne dla osób dbających o linię.

Czy garnki żeliwne są idealne? Z pewnością mają wiele atutów, ale trzeba pamiętać, że mają też kilka minusów. Przede wszystkim są dość ciężkie - duży 5-litrowy garnek czy patelnię żeliwną czasem trudno jest utrzymać w jednej dłoni, nie mówiąc już o uniesieniu garnka wypełnionego po brzegi aromatycznym rosołem. Duża waga naczyń z żeliwa nie tylko utrudnia codzienne użytkowanie, ale i czyszczenie. Takich garnków nie można bowiem myć w zmywarce. Zalecane jest wyłączenie mycie ręczne, a nad najbardziej uciążliwymi zabrudzeniami trzeba trochę dłużej popracować.  

Należy również pamiętać, że żeliwo jest wrażliwe na szok termiczny. Oznacza to, że garnki czy patelnie należy powoli rozgrzewać na niewielkim ogniu, a gorącego naczynia nie można zalewać zimną wodą, gdyż spowoduje to jego uszkodzenie, a nawet pęknięcie. 

Kiedy trzeba wygrzewać żeliwne garnki i patelnie?

Przed pierwszym użyciem naczyń żeliwnych, musimy je dokładnie wyczyścić. Warto jednak zwrócić uwagę, czy naczynia są surowe, czy może były sezonowane przez producenta. Na szczęście łatwo można to poznać. Surowy odlew będzie szary i matowy, natomiast zaimpregnowany - ciemny i błyszczący. Większość producentów impregnuje swoje naczynia, dzięki czemu nadają się one do użycia od razu po wyjęciu z pudełka. Jeśli jednak kupimy surowe naczynia z żeliwa, będziemy musieli proces sezonowania przeprowadzić w domu. 

Sezonowanie żeliwa jest bardzo ważne, ponieważ pozwala pokryć naczynie warstwą nieprzywierającą. Konserwacja jest bardzo łatwa do przeprowadzenia w domu, ale wymaga poświęcenia sporej ilości czasu. Naczynia żeliwne należy bowiem pokryć warstwą oleju jadalnego, a następnie wygrzewać w piekarniku. 

Na czym polega wygrzewanie garnków i naczyń żeliwnych?

Wygrzewanie żeliwa to inaczej sezonowanie. Proces ten pomaga pokryć naczynie warstwą nieprzywierającą i przygotować je do dalszego użytkowania. Może również pomóc załagodzić inne problemy, np. gdy patelnia stanie się matowa albo jedzenie zacznie do niej przywierać.

W przypadku naczyń surowych najpierw warto wyczyścić je na sucho solą kuchenną. Wystarczy wsypać sól (najlepiej dość dużą ilość) do garnka lub patelni i rozetrzeć ją po całym naczyniu za pomocą szczotki. W ten sposób pozbędziemy się nie tylko kurzu i zabrudzeń, ale również opiłków, które mogły pozostać po szlifowaniu odlewu. Po zakończeniu procesu czyszczenia sól wysypujemy, a następnie dokładnie myjemy naczynie w gorącej wodzie i na końcu osuszamy. Gdy naczynie żeliwne wyschnie, możemy przystąpić do impregnacji - smarujemy jego powierzchnię olejem jadalnym. Następnie wkładamy je do piekarnika dnem do góry, ustawiamy temperaturę 230⁰C i wypiekamy przez około 30-40 minut. Po tym czasie wyjmujemy naczynie i odstawiamy do całkowitego ostygnięcia. Następnie czynność impregnacji powtarzamy trzykrotnie, dla uzyskania najlepszych rezultatów.  

Jak dbać o naczynia z żeliwa?

Czy wygrzewanie garnków i naczyń żeliwnych jest konieczne? Jeśli producent pokrył je warstwą ochronną, nie musimy sezonować żeliwa. Pamiętajmy jednak, że naczynia żeliwne należy odpowiednio pielęgnować. Oto kilka praktycznych wskazówek:

• Najlepszym sposobem pielęgnacji żeliwa jest regularne gotowanie w garnkach i smażenie na patelniach. 

• Naczyń żeliwnych nigdy nie myjmy w zmywarce. Zawsze ręcznie w gorącej wodzie i bez dodatku detergentów. Po umyciu naczynia należy dokładnie osuszyć. 

• W przypadku naczyń żeliwnych bardzo ważne jest, aby ich powierzchnia zawsze była natłuszczona. W przeciwnym razie mogą zacząć rdzewieć, a potrawy będą przywierać do ich dna. 

• Żeliwne naczynia najlepiej impregnować olejem jadalnym, np. rzepakowym, słonecznikowym, kokosowym lub migdałowym. Warto to robić po każdym użyciu.

• Pamiętajmy, że naczyń żeliwnych nie można namaczać, by nie zardzewiały. Jeśli nie możemy poradzić sobie z usunięciem zaschniętych lub przypalonych resztek żywności, powinniśmy nalać wodę do garnka i ją zagotować. W ten sposób zabrudzenia odkleją się od powierzchni naczynia.

• Rozgrzanych naczyń żeliwnych nie wolno zalewać zimną wodą, ponieważ może to grozić popękaniem naczyń. 

Naczynia stalowe - wady i zalety

W większości kuchni znajdziemy naczynia stalowe. Przeważnie wykonane są one ze stali nierdzewnej, chirurgicznej lub węglowej. 

Stal nierdzewna jest materiałem twardym, dlatego wykonane z niej naczynia trudno jest zarysować ostrymi przedmiotami czy uszkodzić. Poza tym nie podlega korozji i nie niszczy się po kontakcie z kwasami. Naczynia ze stali nierdzewnej równomiernie się nagrzewają i dobrze przewodzą ciepło. Są również odporne na zmienne temperatury, dzięki czemu można je rozgrzewać na dużym ogniu i wkładać do lodówki. 

Stal chirurgiczna zawiera chrom, nikiel i mangan. Jest to odmiana stali, którą wykorzystuje się przede wszystkim w medycynie i jubilerstwie, ale też do produkcji różnych akcesoriów kuchennych. Garnki wykonane ze stali chirurgicznej są trwałe i odporne na uszkodzenia, a poza tym mają doskonałe właściwości termiczne. Szybko się nagrzewają, długo utrzymują ciepło i dobrze znoszą gwałtowne skoki temperatur. Co więcej, są zdrowie i bezpieczne dla naszego zdrowia, gdyż nie zawierają żadnych szkodliwych substancji.

Garnek z pokrywką Maestro MR-3530-18

99.00 zł

Zobacz szczegóły

Garnek Fiskars Functional Form 5 l

309.00 zł

Zobacz szczegóły

Natomiast stal węglowa to materiał dobrze znany miłośnikom kuchni azjatyckiej. To właśnie z niej wykonuje się chińskie woki, czyli popularne naczynia przypominające głęboką patelnię z dwoma uchwytami. Taki stalowy wok szybko się nagrzewa i długo utrzymuje ciepło. Jego zaletą jest to, że jest lżejszy i poręczniejszy niż patelnia wykonana z żeliwa. Co więcej, ma nieprzywierającą powłokę, dzięki czemu potrawy nie przyklejają się do dna i nie wymagają smażenia na dużej ilości tłuszczu. 

Czy stalowe garnki mają jakieś wady? Dla niektórych minusem może być ich waga, ponieważ są znacznie cięższe niż garnki o podobnych parametrach, które zostały wykonane z aluminium. Niektórzy narzekają również, że potrawy długo przechowywane w takich garnkach nabierają metalicznego posmaku. 

Wygrzewanie garnków i naczyń ze stali

Zaraz po zakupie naczyń stalowych, należy je dokładnie umyć. W przypadku patelni stalowej warto ją odpowiednio zahartować. Nie jest to oczywiście konieczne, ale ułatwi smażenie i sprawi, że jedzenie będzie mniej przywierać do dna patelni. Hartowanie to dość prosty, ale długotrwały proces. 

• Najpierw należy namoczyć patelnię w wodzie przez około 30 minut. 

• Następnie, gdy patelnia stalowa ostygnie, należy ją dokładnie umyć i osuszyć za pomocą miękkiej ścierki lub papierowego ręcznika. 

• W kolejnym kroku wsypujemy na patelnię grubą warstwę soli i ustawiamy ją na palniku lub polu grzejnym. Podczas tego zabiegu dno patelni zmieni kolor - jest to normalna reakcja, więc nie musimy się niczym martwić. 

• Następnie zdejmujemy patelnię z ognia, sól wysypujemy, a naczynie wycieramy papierowym ręcznikiem. 

• Ponownie stawiamy patelnię na ogniu, ale tym razem wlewamy do niej olej roślinny. Gdy olej dobrze się rozgrzeje, na patelnię wrzucamy pokrojone w talarki ziemniaki i smażymy je z obu stron. Czynność powtarzamy około 4-5 razy. Pamiętajmy, że tak usmażone ziemniaki nie nadają się do spożycia.

• Po wszystkim wylewamy gorący olej i wycieramy patelnię do sucha. Nie myjemy jej, gdyż olej musi połączyć się ze stalą. Dopiero po upływie doby możemy wymyć naczynie. 

Oprócz hartowania warto również przeprowadzić wypalanie patelni. Ten proces również jest długotrwały, ale pozwoli lepiej przygotować patelnię do stawianych przed nią zadań. W tym celu należy wlać na patelnię tłuszcz o wysokiej temperaturze dymienia, np. oliwę, masło klarowane lub olej ryżowy i doprowadzić do jego spalenia. Dzięki temu dno patelni pokryje się warstwą węglowej patyny, co zapobiegnie przywieraniu potraw. Każde ponowne wypalanie, czyli inaczej mówiąc, patynowanie, sprawi, że patelnia będzie lepiej sprawować się w kuchni. 

Jak czyścić stalowe garnki i patelnie?

Naczynia wykonane ze stali są dość łatwe do utrzymania w czystości. Wystarczy je dokładnie umyć wodą z niewielką ilością płynu do mycia naczyń. Do czyszczenia najlepiej używać miękkiej gąbki zamiast druciaków. Co prawda stal jest dość odporna na uszkodzenia mechaniczne. Nie oznacza to jednak, że nie da się jej zarysować. W przypadku przypalonych lub zaschniętych resztek jedzenia, stalowe naczynia należy dobrze namoczyć, a dopiero później przystąpić do czyszczenia. 

Warto pamiętać, że na stalowych naczyniach mogą pojawić się białe plamki lub przebarwienia. Jest to efektem osadzania się składników mineralnych zawartych w wodzie. Takie przebarwienia z łatwością usuniemy, dodając do mycia ocet lub kwasek cytrynowy. Aby uniknąć powstawania takich plam w przyszłości, należy pamiętać, by nigdy nie dodawać soli do zimnej wody. Można ją posolić dopiero wtedy, gdy woda zacznie wrzeć.